Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο

Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ) είναι το αιφνίδιας έναρξης εστιακό νευρολογικό έλλειμμα που διαρκεί για περισσότερο από 24 ώρες και οφείλεται, αφού έχουν αποκλειστεί όλες οι άλλες αιτίες, σε ισχαιμία λόγω μιας αθηροσκληρωτικής στένωσης, εμβολής από κάποιο θρόμβο, αιμορραγίας μετά από ρήξη ή άλλα αίτια, κάποιου αγγείου που αιματώνει την αντίστοιχη περιοχή. Το παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο (ΠΙΕ) έχει τον ίδιο ορισμό αλλά διαρκεί λιγότερο από 24 ώρες, συχνά μόνο για μερικά λεπτά. Η υπαραχνοειδής αιμορραγία αποτελεί την εξαίρεση σε αυτόν τον ορισμό και συνήθως εμφανίζεται χωρίς εστιακό νευρολογικό έλλειμμα.

Αιμορραγικό και ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο

Το αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια αποτελούν την τρίτη πιο συχνή αιτία θανάτου παγκοσμίως (μετά τη στεφανιαία νόσο και του συνόλου των καρκίνων) και την κύρια αιτία αναπηρίας.

Η επίπτωση του εγκεφαλικού επεισοδίου για την ηλικιακή ομάδα άνω των 55 ετών ποικίλλει από 4,2 έως 6,5 ανά 1000 κατοίκους τον χρόνο. Το 20% των ασθενών με εγκεφαλικό επεισόδιο πεθαίνει μέσα σε ένα μήνα και περίπου το 30% μέσα σε ένα χρόνο. Περίπου στο 1/3 των ασθενών παραμένει κάποια αναπηρία και το υπόλοιπο 1/3 είτε επανέρχεται στην πρότερη κατάστασή του είτε τουλάχιστον ανακτά την ικανότητά του να φέρνει σε πέρας, χωρίς βοήθεια, τις καθημερινές του ανάγκες.

Η ενδοεγκεφαλική αιμορραγία και η υπαραχνοειδής αιμορραγία έχουν το υψηλότερο ποσοστό θανάτων μέσα στις 30 πρώτες ημέρες (περίπου 50%) και σημαντικότερη μακροχρόνια αναπηρία ανάμεσα στους επιζώντες.

Τα ΑΕΕ ταξινομούνται σε 4 τύπους ανάλογα με το αίτιο που τα προκαλεί: έτσι έχουμε τον πιο συχνό τύπο ΑΕΕ τα θρομβωτικά ΑΕΕ (το 40% του συνόλου των ΑΕΕ) που προκαλούνται από κάποιο ισχαιμικό έμφακτο ενός μεγάλου αγγείου του εγκεφάλου λόγω αθηροσκλήρυνσης με συνέπεια να προκαλούν αξιοσημείωτη νευρολογική βλάβη, τα εμβολικά ΑΕΕ (το 30% του συνόλου) που προκύπτουν από απόφραξη κάποιου μικρού κυρίως αγγείου από θρόμβο αίματος που ξεκινάει συνήθως από την καρδιά ή οποία πάσχει από κάποια αρρυθμία ή βαλβιδική νόσο. Τα κενοτοπιώδη (lacunar) ΑΕΕ (20% του συνόλου) είναι μικρά έμφρακτα που οφείλονται σε απόφραξη πολύ μικρών αρτηριών βαθιά μέσα στην εγκεφαλική ουσία και τέλος τα αιμορραγικά ΑΕΕ (10% του συνόλου) που οφείλονται σε ρήξη ενός αγγείου και τα οποία χαρακτηρίζονται από την αιφνίδια έναρξη των νευρολογικών συμπτωμάτων, ελάττωση του επιπέδου συνείδησης και πτωχή πρόγνωση.

Η διάγνωση του εγκεφαλικού επεισοδίου γίνεται με την βοήθεια του ιστορικού της νευρολογικής εξέτασης που θα ταιριάζει με αυτή της διάγνωσης καθώς και συμβατά ευρήματα από τις απεικονιστικές μεθόδους του εγκεφάλου, προκειμένου να αποκλειστούν οι καταστάσεις εκείνες που υποδύονται την κλινική εικόνα του εγκεφαλικού επεισοδίου.

Η αιφνίδια εκδήλωση ενός σαφώς εστιακού νευρολογικού ελλείμματος, σε ασθενείς που είναι γενικά σε καλή κλινική κατάσταση, είναι ένα χαρακτηριστικό σημείο στην διάγνωση του εγκεφαλικού επεισοδίου. Η υπαραχνοειδής αιμορραγία είναι η μόνη για τη διάγνωση της οποίας δεν απαιτείται η εκδήλωση εστιακού νευρολογικού ελλείμματος αφού το χαρακτηριστικό της σύμπτωμα είναι η αιφνίδια έναρξη σοβαρής κεφαλαλγίας η οποία συχνά συνοδεύεται από φωτοφοβία, αυχενική δυσκαμψία και ναυτία.

Δεν υπάρχουν κλινικά σημεία και συμπτώματα με βάση τα οποία να μπορέσουμε να διακρίνουμε με αξιοπιστία ένα ισχαιμικό από ένα αιμορραγικό εγκεφαλικό επεισόδιο, έτσι, η απεικόνιση του εγκεφάλου είναι υποχρεωτική σε όλες τις περιπτώσεις. Ακόμα και για την περίπτωση των παροδικών ισχαιμικών επεισοδίων, δεν είναι δυνατόν μόνο με βάση την κλινική εκτίμηση να αποκλεισθεί μια μικρή ενδοεγκεφαλική αιμορραγία ή μια κατάσταση που υποδύεται το παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο ως αιτία των ραγδαίως εξελισσόμενων συμπτωμάτων, γι' αυτό και πάντοτε απαιτείται η απεικόνιση του εγκεφάλου.

Η αξονική τομογραφία (CT) και η μαγνητική τομογραφία (MRI) έχουν μεγάλη ευαισθησία για την οξεία ενδοεγκεφαλική αιμορραγία. Παρόλα αυτά, οι μικρές ενδοεγκεφαλικές αιμορραγίες λύονται γρήγορα και μπορεί να μην εντοπιστούν στη αξονική τομογραφία παρά μόνο για μερικές ημέρες μετά την έναρξη της αιμορραγίας. Τα παράγωγα του αίματος παραμένουν ορατά για μεγάλη περίοδο στην μαγνητική τομογραφία έτσι, η μαγνητική τομογραφία αποτελεί την πιο ακριβή διαγνωστική δοκιμασία για τη διαφορική διάγνωση της αιμορραγίας από την ισχαιμία στους ασθενείς που αναζητούν ιατρική βοήθεια με καθυστέρηση. Η αγγειογραφία απαιτείται, όταν υπάρχει υποψία σακοειδούς ανευρύσματος ή αρτηριοφλεβικής δυσπλασίας.