Σχολές γονέων: Προστατεύοντας την ψυχική υγεία των γονιών

Έχει αποδειχθεί ότι η καλή ψυχική υγεία του γονιού μακροπρόθεσμα οδηγεί και σε καλή ψυχική υγεία του παιδιού. Ο γονιός για να προστατεύσει την ψυχική του υγεία (ψυχική ευεξία), δηλαδή την ικανότητα να ευχαριστιέται τη ζωή του, την εργασία του, την επικοινωνία του με τους άλλους ανθρώπους, καλό είναι να θυμάται ότι δεν είναι μόνο γονιός. Είναι παιδί (των γονιών του), σύντροφος, φίλος, συνάδελφος, επαγγελματίας, και το πιο σημαντικό, είναι άνθρωπος. Έχει ανθρώπινες αδυναμίες, ανάγκες, ελαττώματα και προτερήματα. Ο γονικός ρόλος φαίνεται να απορροφά σημαντικό μέρος του χρόνου και της ενέργειας ενός ενηλίκου, ωστόσο δεν πρέπει να απορροφά όλο του τον χρόνο. Άλλωστε, το παράδειγμα ενός τέτοιου γονιού μακροπρόθεσμα δεν αποβαίνει προς όφελος του παιδιού, ούτε αποτελεί θετικό πρότυπο για τη δική του ενήλικη ζωή.

Το γεγονός ότι γίνεται κανείς γονιός δεν σημαίνει ότι εκεί τελειώνει η ζωή του. Αντίθετα, η πιο χρήσιμη προσφορά ενός γονιού προς το παιδί του είναι να του δείξει έμπρακτα ότι ο ίδιος δεν έχει καμία όρεξη να παραιτηθεί από τη ζωή, ότι ζει και χαίρεται τη ζωή του, ότι είναι ακόμα γεμάτος επιθυμίες και όνειρα και ότι δεν υπολογίζει πως όταν μεγαλώσει το παιδί του θα πρέπει να του ανταποδώσει τη φροντίδα που κάποτε του είχε προσφέρει - λες και δεν αντλούσε ο ίδιος τότε προσωπική ικανοποίηση, αλλά το έκανε μόνο σαν μια συμφέρουσα υποθήκη ή «θυσία» (Η λέξη «θυσία» εξάλλου δεν θα έπρεπε να υπάρχει στο λεξιλόγιο των οικογενειών).

Στα πλαίσια της απόκτησης μιας σαφούς και υγιούς γονικής ταυτότητας (δηλαδή, το να ξέρει ο γονιός ποιος πραγματικά είναι: να ξέρει τις αξίες που έχει, τις προτεραιότητες που θέτει και να μπορεί να αναγνωρίζει τις πράξεις που αντικατοπτρίζουν ποιος είναι πραγματικά.), οι γονείς θα μπορούσαν να προστατέψουν την ψυχική τους υγεία με πολλούς τρόπους, όπως είναι οι παρακάτω:

  1. Να παίρνουν το χρόνο που χρειάζεται για να αποσαφηνίσουν τις αξίες τους και να λαμβάνουν συνειδητές αποφάσεις που να βασίζονται στο δικό τους, ξεχωριστό σύστημα αξιών. Η πιο σημαντική παράμετρος της γονική ταυτότητας φαίνεται να είναι οι αξίες. Ωστόσο, η υιοθέτηση ενός προσωπικού συστήματος αξιών δε γίνεται αβίαστα. Πρόκειται για επίπονη και χρονοβόρα διαδικασία που προϋποθέτει αυτοδιερεύνηση και προκύπτει μετά από ενδελεχείς διεργασίες σκέψης και αποκρυστάλλωσης. Τον χρόνο που απαιτείται γι' αυτές τις διαδικασίες οι γονείς χρειάζεται να τον διεκδικήσουν. Στη συνέχεια, το όποιο σύστημα αξιών διαμορφώσουν είναι σημαντικό να συνειδητοποιηθεί, να διαφυλαχθεί με ακεραιότητα και να εφαρμοστεί με συνέπεια. Δεν έχει νόημα να διατείνεται κάποιος ότι έχει αποσαφηνίσει το δικό του ξεχωριστό σύστημα αξιών, αν δεν μπορεί να το τηρήσει με συνέπεια και σταθερότητα, αποτελώντας θετικό πρότυπο για το παιδί του (βασικές αξίες ζωής: ο σεβασμός, η υπομονή, η σταθερότητα, η σύνεση, η κοινωνικότητα, η υπευθυνότητα, η τάξη, η ειλικρίνεια, η εμπιστοσύνη, ο διάλογος, η ανεκτικότητα, η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η συμπόνια, η γενναιοδωρία, η φιλία, η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η ειρήνη, η χαρά).
  2. Να έχουν πλούσια εσωτερική ζωή μέσα από τρεις βασικές δεξιότητες, όπως είναι: α) Η ενδοσκόπηση, δηλαδή ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς (και στη συνέχεια τα παιδιά τους) μπορούν να γνωρίσουν την εσωτερική τους ζωή, τον εσωτερικό τους κόσμο. Όταν το σπιτικό κάθε οικογένειας είναι ένα ήσυχο καταφύγιο για περισυλλογή, ως αντίδοτο στους θορύβους και στη βιασύνη του πολιτισμού μας, η ενδοσκόπηση πραγματώνεται με τον καλύτερο τρόπο. β) Η έμπνευση, η οποία είναι συνώνυμη με τη δημιουργικότητα, την πρωτοτυπία, την επινοητικότητα, την ευρηματικότητα. Είναι εξαιρετικό για τον κάθε άνθρωπο να μπορεί να είναι δημιουργικός, να εκπληρώνει αυτή τη βασική του ανάγκη εμπνεόμενος από τα θετικά και τα αρνητικά του βιώματα, από ερεθίσματα και εικόνες, από πληροφορίες και δεδομένα που προσλαμβάνει με την αντίληψη και την παρατηρητικότητά του και συλλέγει στον αποθηκευτικό χώρο της μνήμης του. Η έλλειψη έμπνευσης προσδίδει έναν δυσβάσταχτο τόνο στην καθημερινότητα, ο οποίος μπορεί να καταντήσει έως και απειλητικός. Η έμπνευση είναι η τροφή, το οξυγόνο για την υγιή ψυχική και πνευματική συγκρότηση του ατόμου και μπορεί να προέρχεται από ποικίλες πηγές: η φύση, η λογοτεχνία, τα έργα τέχνης, η μουσική, η κίνηση, ο ρυθμός, ακόμα και τα πιο απλά καθημερινά πράγματα μπορούν να δώσουν έναυσμα για έμπνευση. γ) Τα εσωτερικά κίνητρα. Η έμπνευση κινητοποιεί εσωτερικά τον εαυτό για δημιουργία, είναι η δύναμη που πηγάζει από μέσα και όχι από εξωτερικούς καταναγκασμούς οποιασδήποτε μορφής. Σύμφωνα με ερευνητές, τα συστατικά των εσωτερικών κινήτρων είναι: ικανότητα, επιλογή, πρόκληση, έλεγχος και δημιουργικότητα. Το καθένα από αυτά καθορίζεται από μία εσωτερική ποιότητα. Η ικανότητα για δημιουργία εσωτερικών κινήτρων καθορίζεται από την αυτοεικόνα ενός ατόμου. Η αυτοεικόνα διαμορφώνεται από τις θετικές σχέσεις με τους άλλους και από την υποστήριξη που το παιδί λαμβάνει από το περιβάλλον του σπιτιού, ενώ οι δύο αυτές διαστάσεις συνιστούν την ικανότητα. Η αυτεπίγνωση, από την άλλη πλευρά, επιτυγχάνεται με την παρουσία επιθυμιών και απεχθειών, συστατικά τα οποία, με τη σειρά τους, διαμορφώνουν την επιλογή. Ο αυτοκαθορισμός, ως επιμονή μέσα από τις δυσκολίες και συνειδητοποίηση των προσωπικών ταλέντων και δυνατοτήτων, σχηματοποιεί την πρόκληση, ενώ η αυτοκαθοδήγηση, ως συνισταμένη των προσωπικών στόχων και σκοπών, αλλά και της αυτοπειθαρχίας, διαμορφώνει τον έλεγχο. Τέλος, η αυτοπραγμάτωση, ως συνεχής περιέργεια για μάθηση, οδηγεί τους γονείς στη δημιουργικότητα. Η εσωτερική ζωή των παιδιών δημιουργείται από μία πλούσια εσωτερική ζωή των γονιών, η οποία και μπορεί σαφώς να τροφοδοτήσει τον γονικό τους ρόλο [Νίλσεν, Μ. (2002). Η τέχνη να είσαι γονιός. Αθήνα: Καστανιώτη & Παππά, Β. (2008). Γονείς, παιδιά και ΜΜΕ. Ένας οδηγός γονικής συμπεριφοράς. Αθήνα: Καστανιώτη].

Όπως είναι γνωστό, «μαγικές συνταγές» διαπαιδαγώγησης δεν υπάρχουν. Για να μάθουν τα παιδιά να είναι ειλικρινή, δίκαια, υπεύθυνα, ευγενικά, δημιουργικά, δε χρειάζεται ούτε να αποστηθίζουν κανόνες καλής συμπεριφοράς ούτε να τιμωρούνται παραδειγματικά για να συμπεριφερθούν με τον κατάλληλο τρόπο. Εκείνο που είναι απαραίτητο είναι πρωτίστως οι ίδιοι οι γονείς να εκφράζονται και να λειτουργούν με τις συμπεριφορές που θέλουν να δείξουν στα παιδιά τους, και συγχρόνως να είναι κι αυτοί έτοιμοι για τη δική τους προσωπική ανάπτυξη παράλληλα με την εξέλιξη των παιδιών τους. Μακροπρόθεσμος στόχος… να αναπτυχθούν γνωρίσματα και συμπεριφορές ενός έντιμου, δυναμικού και συναισθηματικά ακέραιου χαρακτήρα τόσο για τους γονείς όσο και για τα παιδιά τους.

Σχετικά άρθρα